Çin Ticaret Bakanlığı, 9 Ekim’de duyurduğu nadir toprak elementlerine yönelik yeni ihracat kontrollerinin tam kapsamlı yasak olmadığını, ulusal güvenlik temelli ve lisans esaslı bir düzenleme olduğunu açıkladı. Coindesk’in 12 Ekim 2025 tarihli haberine göre Bakanlık, uygun sivil ticaret başvurularına lisans verileceğini etkilerin tedarik zincirinde çok sınırlı kalmasının beklendiğini belirtti. Pekin, Washington’dan gelen ilave yüzde 100 gümrük tarifesi tehdidine yönelik olarak da yanır verdi. Buna göre gerilimi tırmandırmak istemediklerini ancak gerekirse kararlı tedbirler alacaklarını söyledi. Açıklama nadir elementlerde üretim ve özellikle rafinajda küresel ağırlığı bulunan Çin’in pozisyonunu netleştirdi.
İhracat Kontrolü Lisansla İşleyecek
Bakanlık, Gümrük İdaresi ile alınan 9 Ekim tarihli kararın yerel mevzuat ve yayılmanın önlenmesi yükümlülükleriyle uyumlu olduğunu vurguladı. Orta ve ağır nadir toprakların askeri önemine dikkat çekilirken ortaklara önceden bildirim yapıldığı burgulandı. Uygulamanın yasak anlamına gelmediğini belirten Bakanlık uygulamanın lisans temelli yürüyeceğini açıkladı. Bakanlık tarafından yapılan açıklamada uygun başvuruların onaylanacağı ve genel lisans veya muafiyet gibi kolaylaştırıcı adımların da değerlendirileceği ifade edildi.
Çin’in madencilikte yaklaşık %70, rafinaj ve işleme tarafında ise yaklaşık %90 paya sahip olması nedeniyle salt lisans mimarisindeki değişikliklerin bile küresel üretim hatlarında dalga etkisi yaratabileceği biliniyor. Bakanlık buna karşın etki analizlerinin önceden yapıldığını ve geniş ölçekli aksaklık beklenmediğini duyurdu.
Washington’a Yanıt ve Diyalog Çağrısı
Pekin, 10 Ekim’de Başkan Donald Trump’ın 1 Kasım 2025’te yürürlüğe girmesi planlanan ilave yüzde 100 tarife tehdidine yönelik olarak da açıklama yaptı. Pekin muhtemel ABD ihracat kontrollerine çifte standart eleştirisiyle karşılık verdi. Çin tarafı yerleşik istişare kanallarına dönülmesi çağrısı yaptı. ABD’nin tırmandırması halinde ulusal çıkarları koruyacak kararlı adımlar atılacağını bildirdi.
Çin 14 Ekim’de yürürlüğe girecek belirli Çin bağlantılı gemilere ABD liman ücretleri hamlesini DTÖ kurallarıyla uyumsuz gördüğünü açıkladı. İç mevzuatı kapsamında ABD bağlantılı gemilere “özel liman ücretleri” uygulayacağını duyurdu. Böyle bir adımın ise savunma amaçlı, rekabeti korumaya dönük bir karşı tedbir olduğu belirtildi.
Piyasa cephesinde ise kırılgan risk iştahı sürüyor. TradingView verilerine göre Bitcoin 12 Ekim sabahı itibarıyla 112.040 dolar civarında işlem görüyor. Kriptofoni’nin ana sayfasında göreceğiniz üzere kripto para korku ve açlık endeksi Aşırı Korku’yu gösteren 24 seviyesinde.
Tedarik Zincirleri İçin Ne Anlama Geliyor?
Nadir toprak elementleri elektrikli araçların kalıcı mıknatıslı motorlarından rüzgar türbinlerine, savunma elektroniğinden ileri teknolojilere kadar kritik ürünlerde kullanılıyor. Bu nedenle yasak olmayan kısıtlama ifadesi başvuru süreçlerinin hızına ve lisans kapsamının açıklığına bağlı olarak gerçek dünyada farklı sonuçlar doğurabilir. Şimdilik yapılan açıklamadan alınan işaret uygun sivil ihracatın devam edeceği yönünde.
Küresel üreticiler kısa vadede süreç ve evrak uyumuna odaklanacak. Orta vadede ise tedarik çeşitlendirmesi alternatif rafinaj hatları ve ikame malzeme Ar-Ge’si’nin yeniden masaya geleceği vurgular arasında. Piyasalar şimdilik tarife savaşlarından sert etkilendi. Önümüzdeki günler ise açıklamalara bağlı şekillenecek gibi.