Ethereum Gas Ücreti Nedir, Nasıl Hesaplanır?

Ethereum 3.892,18 $ (ETH), merkeziyetsiz uygulamalar (dApp’ler) ve akıllı sözleşmeler için bir platform sağlayarak Blockchain alanında devrim yaratmayı başardı. Bununla birlikte, yatırımcıların ve kullanıcıların Ethereum ağıyla etkileşime girerken anlamaları gereken en kritik hususlardan biri gas ücreti kavramıdır. Gas ücreti, işlem maliyetlerini ve ağ verimliliğini etkileyerek Ethereum Blockchain ağının işleyişinin ayrılmaz bir parçasıdır.

Ethereum Gas Ücreti Nedir?

Ethereum gas ücreti, Ethereum Blockchain’inde işlem yapmak veya akıllı sözleşmeler çalıştırmak için gereken maliyeti ifade eder. Ücret, Ethereum’un ana ağ varlığı olan Ether (ETH) cinsinden ödenir ve gwei adı verilen daha küçük birimlerle ifade edilir. Bir gwei 0,000000001 ETH’ye karşılık gelmektedir. Gas ücreti iki  amaca hizmet eder. Bunlardan ilki ağ doğrulayıcılarına (eskiden madenciler) çalışmaları için tazminat ödenmesi iken, diğeri kötü niyetli aktörleri ağı aşırı işlemlerle tıkamaktan vazgeçirmektedir.

Gas ücretlerinin dinamik yapısı maliyetin ağ talebine ve işlem karmaşıklığına bağlı olarak değiştiği anlamına gelmektedir. Bu değişkenlik genellikle yüksek ücretlere ve yavaş işlem hızlarına yol açarak Ethereum’u daha küçük veya zamana duyarlı işlemler için daha az cazip hale getirdiğinden bir tartışma konusu olmuştur. Buna rağmen gas ücreti Ethereum ağının güvenliğini ve işlevselliğini korumak için gereklidir.

Ethereum Gas Ücreti Nasıl Çalışır?

Ethereum gas ücretinin arkasındaki mekanizma birkaç bileşenden oluşmaktadır. Bu bileşenler gas birimleri, temel ücret ve bahşişlerdir. Her Ethereum işlemi, işlemi tamamlamak için gereken hesaplama çabasını temsil eden belirli sayıda gas birimi gerektirir. Gas birimlerinin sayısı işlemin türüne ve karmaşıklığına bağlı olarak değişir. Örneğin, ETH göndermek gibi basit işlemler, akıllı bir sözleşme çalıştırmak gibi daha karmaşık işlemlere kıyasla daha az gas birimi gerektirir.

Temel ücret, Londra güncellemesiyle getirilen kritik bir bileşendir. Bir işlemi bir bloğa dahil etmek için gereken minimum gas miktarını temsil eder ve ağ talebine göre dinamik şekilde ayarlanır. Bir blok kazıldığında taban ücret yakılarak dolaşımdan kalıcı olarak kaldırılır ve bu da ETH’ye deflasyonist özellik kazandırır.

Ethereum Gas Ücreti Nasıl Hesaplanır?

Ağustos 2021’de uygulamaya alınan Londra güncellemesi, Ethereum ağında gas ücretinin hesaplanma biçimine önemli değişiklikler getirmiştir. Güncellemeden önce kullanıcılar işlemlerini bir bloğa dahil etmek için doğru gas fiyatını tahmin etmek zorundaydı ve bu da işlem maliyetlerinde verimsizliklere ve öngörülemezliğe yol açıyordu. Londra güncellemesi kullanıcı deneyimini iyileştirmeyi ve ücret oynaklığını azaltmayı amaçlayan bir taban ücret ve bir bahşiş sistemi ile yeni bir ücret yapısı getirdi.

Toplam gas ücretinin hesaplanması için uygulanan formül “Toplam Ücret = Gas Birimleri x (Taban Ücret + Bahşiş)” şeklindedir.

Baz ücret, ağdaki tıkanıklık seviyesine göre otomatik olarak ayarlanır. Ağ yoğun olduğunda ve bloklar hedef gas limiti olan 15 milyon gas birimini aştığında baz ücret artar. Tersine, ağ talebi düşük olduğunda taban ücret azalır. Kullanıcılar ayrıca doğrulayıcıları işlemlerine öncelik vermeye teşvik ederek daha hızlı işlem süreleri sağlamak için bir bahşiş (öncelik ücreti) ekleyebilirler.

Taban Ücreti ve Blok Boyutunun Etkileri

Londra güncellemesi sonrası Ethereum blokları, blok başına ortalama 15 milyon gas birimi hedefleyen ancak 30 milyon gas birimine kadar izin veren değişken bir boyuta sahiptir. Bu esneklik ağın talepteki dalgalanmalara uyum sağlamasına yardımcı olmaktadır. Temel ücret, her blok için bir önceki bloğun gas kullanımına göre yeniden hesaplanır. Bir blok hedef gas limitini aşarsa baz ücret blok başına yüzde 12,5’e kadar artar ve bu da yüksek ağ faaliyeti dönemlerinde üstel artışlara yol açar.

Dinamik ücret ayarlama mekanizması işlem maliyetlerinin zaman içinde dengelenmesine yardımcı olur ancak yine de ağın sıkışık olduğu dönemlerde yüksek ücretlerin ortaya çıkmasına neden olur. Bu değişkenlik kullanıcıların yoğun kullanım zamanlarında bazen aşırı yüksek maliyetlerle karşılaşması nedeniyle eleştirilere yol açmaktadır.

Ethereum Ağında Bahşişler ve Öncelik Ücretlerinin Rolü

Bahşişler veya öncelik ücretleri kullanıcıların işlemlerini hızlandırmak için dahil edebilecekleri toplam gas ücretinin isteğe bağlı bir bileşenidir. Kullanıcılar bir bahşiş ekleyerek doğrulayıcılara işlemlerinin daha erken işlenmesi için fazladan ödeme yapmaya istekli olduklarını gösterebilirler. Doğrulayıcılar bu bahşişleri doğrudan ödül olarak alırlar ve bu da bahşişi Ethereum ekosisteminde önemli bir teşvik mekanizması haline getirmektedir.

Bahşişler işlemleri hızlandırmaya yardımcı olsa da zorunlu değildir. Acelesi olmayan kullanıcılar yalnızca temel ücreti ödemeyi tercih edebilir ancak özellikle yüksek ağ etkinliği dönemlerinde daha yavaş işlem işleme sürelerine neden olabilir.

The Merge Güncellemesi Sonrası Gas Ücreti

Ethereum, 15 Eylül 2022 tarihinde uzun zamandır beklenen ve The Merge olarak bilinen güncellemeyi tamamlayarak Proof of Work (PoW) konsensüs mekanizmasından Proof of Stake (PoS) konsensüs mekanizmasına geçiş yaptı. Ağdaki bu değişim Ethereum ağının enerji tüketimini önemli ölçüde azaltarak onu daha sürdürülebilir ve çevre dostu hale getirmiştir ancak bazı beklentilerin aksine ‘The Merge’ doğrudan gas ücretlerini düşürmemiş veya işlem hızlarını artırmamıştır.

PoW’dan PoS’a geçiş öncelikle doğrulama sürecini etkiledi ve enerji yoğun madenciliğin yerine ağı koruma altına alma aracı olarak staking’i getirdi. Bu durum, sharding gibi gelecekteki ölçeklenebilirlik iyileştirmeleri için zemin hazırlamış olsa da gas ücretleri üzerindeki anlık etkiler minimum düzeyde kalmıştır. Bu nedenle yatırımcılar, Ethereum işlemleriyle ilgili maliyet ve hız sorunlarının giderilmesi için daha fazla güncellemesi yapılması gerektiğinin farkında olmalıdır.

Ethereum Gas Ücretini Etkileyen Faktörler

Ethereum gas ücreti ağ talebi, işlem karmaşıklığı ve kullanıcılar arasındaki rekabet düzeyi dahil olmak üzere çeşitli faktörlerden etkilenmektedir. Ethereum ağı, popüler NFT lansmanları veya büyük DeFi etkinlikleri gibi yüksek talep gördüğünde kullanıcılar işlemlerinin hızlı bir şekilde işlenmesi için rekabet ettiğinden gas ücretleri hızla yükselebilir. Buna karşılık düşük faaliyet dönemlerinde gas ücreti düşme eğilimindedir ve maliyet tasarrufu için fırsatlar sunar.

Yatırımcılar ağ koşullarını izlemeli ve ücreti en aza indirmek için işlemler için en uygun zamanları seçmelidir. Ayrıca Ethereum uyumlu uygulamaları destekleyen Layer-2 çözümleri veya alternatif Blockchain’leri kullanmak Ethereum ekosistemine erişimi sürdürürken maliyetleri azaltmaya yardımcı olmaktadır.

Gas Ücretinin Önemi

Kripto para yatırımcıları için Ethereum gas ücretini anlamak birkaç nedenden ötürü çok önemlidir. Yüksek gas ücreti özellikle birden fazla işlemin sıklıkla gerekli olduğu DeFi protokollerinde küçük işlemlerin ya da alım satımların karlılığını önemli ölçüde etkilemektedir. Sık alım satım yapan ya da token/coin satışlarına katılan yatırımcılar potansiyel getirilerini hesaplarken gas ücretini de hesaba katmalıdır.

Dahası gas ücreti Ethereum’un ağ sağlığı ve talebinin bir barometresi olarak hizmet etmektedir. Yüksek gas ücreti dönemleri genellikle ağdaki faaliyetlerin arttığı dönemlere denk gelir ve bu da Ethereum tabanlı projelere olan ilginin arttığının bir işareti olarak kabul edilir. Bununla birlikte sürekli yüksek gas ücreti kullanıcıları alternatif ağlara yönlendirerek ETH’nin benimsenmesini ve değerlenmesini etkileyebilmektedir.

Gas Ücretini Yönetme Yöntemleri

Yatırımcıların gas ücretini yönetmek ve potansiyel olarak azaltmak için kullanabilecekleri çeşitli yöntemler bulunmaktadır. Bunlardan biri, ağ talebinin daha düşük olduğu yoğun olmayan zamanlarda işlemleri planlamaktır. Çeşitli analiz araçları gas ücretlerine ilişkin gerçek zamanlı veriler sağlayarak kullanıcıların işlem yapmak için en uygun anı bulmasına olanak tanır. Bunun için Ethereum Blockchain kaşifi Etherscan‘ı kullanabilirsiniz.

Diğer bir yöntem ise işlem zamanlamasının kritik olmadığı durumlarda düşük maliyetlere hızdan daha fazla ucuzluğa öncelik vermektir. Yatırımcılar ayrıca Ethereum’un ekosistemiyle uyumluluğu korurken önemli ölçüde daha düşük ücretler sunan Arbitrum veya Optimism gibi Layer-2 ölçeklendirme çözümlerini de kullanabilir.

Ethereum Gas Ücretinin Geleceği

Ethereum gas ücretinin geleceği, ağ gelişmeye devam ettikçe umut verici görünmektedir. Planlanan sharding diğer bir deyişle parçalama uygulaması gibi devam eden güncellemeler Ethereum Blockchain’inin kapasitesini ve verimliliğini artırmayı amaçlamaktadır. Parçalama, ağı daha küçük, daha yönetilebilir parçalara bölerek daha fazla iş hacmi ve daha düşük maliyetler sağlama potansiyeline sahiptir.

Planlanan güncellemelerin yüksek gas ücretleriyle ilişkili bazı sorunları gidermesi ya da hafifletmesi ve Ethereum’u daha geniş bir kullanıcı kitlesi için daha erişilebilir hale getirmesi beklenmektedir. Ağ ölçeklendikçe gas ücretinin daha öngörülebilir ve yönetilebilir hale gelmesi ve genel kullanıcı deneyiminin gelişmesi beklenmektedir.