2024 yılının Eylül ayında ana ağı yayına giren Aleo, gizlilik ve güvenlik kavramlarını Blockchain dünyasında bir adım öteye taşıyan yenilikçi bir Layer-1 protokol olarak öne çıkıyor. Sıfır bilgi kanıtları (ZKP) teknolojisini temel alan bu yapı hem geliştiricilere hem de kullanıcılara zincir üstünde gizliliği esas alan uygulamalar geliştirme imkanı sunuyor. Aleo, klasik konsensüs mekanizmalarının ötesine geçerek PoSW ve AleoBFT sistemlerini bir araya getiriyor; bu sayede ağ üzerinde işlem doğrulaması yapılırken hiçbir hassas bilginin açığa çıkmaması sağlanıyor. Kripto dünyasında gizliliği yeniden tanımlayan bu proje, aynı zamanda geliştiricilere özel olarak tasarlanan Leo programlama dili, güçlü sanal makine altyapısı ve yönetişim yapısıyla dikkatleri üzerine çekiyor.
ALEO Coin Nedir?
Aleo mainnet’i Eylül 2024’te faaliyete geçti. Aleo, sıfır bilgi kanıtları (ZKP) ile gizlilik, güvenlik ve ölçeklenebilirliği artırmayı amaçlayan gizlilik odaklı bir Layer-1 Blockchain ağıdır. Aleo, AleoBFT adı verilen kendine özgü bir konsensüs mekanizması kullanır. AleoBFT; Narwhal, Bullshark ve dinamik komite setlerini kullanan bir proof-of-stake algoritmasıdır. Aleo Provers (kanıtlayıcılar), bulmaca ödülleri kazanmak için kanıt üretir. Bu sistem, optimizasyonu ve ZK donanımı geliştirmeyi teşvik eder.
Aleo ana ağ ile birlikte ALEO token’ı piyasaya sürüldü. Başlangıç arzı 1,5 milyar adet olup zamanla artması planlandı. Aleo, sıfır bilgi kanıtlarıyla gizlilik odaklı uygulamalar geliştirmek için tasarlanmış Leo adlı özel bir programlama dili kullanıyor.
ALEO coin, Aleo ağının kripto para birimidir ve Leo Wallet ve Puzzle gibi cüzdanlarla uyumludur. Aleo mainnet’in yayına girmesiyle birlikte Eylül 2024’te kullanıma sunulmuştur. Başlangıç arzı 1.5 milyar adet olan ALEO coin’in 10 yıl içinde tahmini arzının 2.6 milyar adet olması bekleniyor. ALEO coin, işlem ücretlerini ödeme, Prover ve Validator’lara ödül ve staking ile yönetişim yönetişim alanlarında kullanılacak.
ALEO’nun Tarihçesi
Akıllı sözleşme destekli Blockchain’lerin yükselişiyle birlikte, şeffaflığı artıran ve merkeziyetsiz uygulamalara olanak sağlayan yapılar gelişti. Ancak her kullanım alanı için şeffaflık avantajlı olmasa da zincir üstü gizliliğe olan ihtiyaç da aynı oranda büyüdü. Bu da sıfır bilgi kanıtları, halka imzaları ve çok taraflı hesaplama (MPC) gibi kriptografik tekniklerle gizliliği öncelik haline getiren projelere olan ilgiyi artırdı.
Aleo’nun temelleri, 2018 yılında yayımlanan Zexe whitepaper’ı ile atıldı. Bu belgede sıfır bilgi kanıtlarının akıllı sözleşme destekli bir Blockchain’e entegre edilmesi önerildi. Yazarlar arasında Howard Wu, Sean Bowe, Alessandro Chiesa, Matthew Green, Ian Miers ve Pratyush Mishra yer aldı. Bu isimler daha sonra Aleo Systems (şu anki adıyla Provable Inc.)’i kurdu. İlk testnet 2020’de Aleo Studio ve Leo diliyle başlatıldı. 2021’de, Zcash’e benzer 2.200’den fazla kişinin katıldığı bir MPC Setup Ceremony düzenlendi. Testnet 2 aynı yıl yayınlandı; Prover’ların Aleo kredileri kazanarak ZKP üretmeye başlamasına olanak sağladı.
Testnet 3 2022’de başlatıldı. AleoBFT konsensüs algoritması ve ZK programları tanıtıldı. Aralık 2023’te,bağımsız hareket eden Aleo Network Foundation kuruldu. CEO Alex Pruden, Vakfın yönetici direktörlüğüne geçti. Eylül 2024’te Aleo mainnet yayına alındı. Geliştiriciler izin gerekmeksizin gizlilik özelliklerinden faydalanarak uygulamalarını yayına alabiliyor. Aynı dönemde ALEO coin de piyasaya sürüldü.
ALEO Tekonolojisi: PoSW ve AleoBFT
Aleo, Proof-of-Succinct-Work (PoSW) adlı gizlilik odaklı özgün bir mekanizma kullanır. Bu sistemde Prover’lar sıfır bilgi kanıtları üretmek için bulmacaları çözer, Validator’lar ise bu kanıtları doğrular. PoSW, klasik PoW sistemine kıyasla işlem verilerini ifşa etmeden çalışır.
Prover’ların Rolü
Prover’lar, işlem doğruluğunu kanıtlayan ZKP’leri üretir. Bu süreçte Coinbase Puzzle’ları çözerek ödül kazanırlar. Her 360 blokta bir bulmaca değişir. Staking gerekmez ancak işlem gücü gerekir.
AleoBFT: Konsensüs Katmanı
AleoBFT, Bizans Hatalarına Dayanıklı (BFT) bir algoritmadır. Prover’lar tarafından üretilen kanıtlar, Validator’lar tarafından doğrulanır. Blokların zincire eklenmesi için Validator’ların süper çoğunluğu gerekir.
Leo Programlama Dili ve AVM
Leo, Rust tabanlı bir derleyiciyle çalışan ve ZKP üretimini kolaylaştıran özel bir dildir. Sıfır bilgi kanıtlarını yüksek seviyeli koddan devrelere dönüştürür. Derin kriptografi bilgisi gerektirmez. Aleo Virtual Machine (AVM) ise Leo diliyle yazılan programları çalıştırır. Talimatlar, Rank-1 Constraint Systems (R1CS) yapısına dönüştürülerek zkSNARK uyumlu Varuna algoritmasıyla işlenir.
Aleo SDK
Geliştiriciler için TypeScript, JavaScript ve Python destekli SDK’lar mevcuttur. SDK; React uygulamaları oluşturmak, WebAssembly’ye derlemek ve ZKP tabanlı web uygulamaları geliştirmek için kullanılabilir.
Staking ve Yönetişim
Staker’lar minimum 10.000 ALEO ile Validator’lara delege edebilir. Liquid staking platformları: Staking.xyz, Pondo.xyz, Betastaking. Yönetişim sistemi ARC (Aleo Request for Comment) süreci üzerinden işler.
Coin sahipleri önerilere oy vererek protokol değişimlerine katılır. Yönetim platformu Discord üzerinden organize edilir. 350’den fazla ekip şu anda Aleo üzerinde uygulama geliştiriyor.
Kimlik ve Gizlilik
- zPass: Yaş veya milliyet gibi bilgileri gizlilikle doğrulayan kimlik çözümü.
- ANS (Aleo Name Service): Cüzdanlara takma adlar atanabilir.
- Bandio: Çocuklara yaş bandı oluşturarak internet güvenliği sağlar.
Ana ağının lansmanından bu yana Aleo, platformun büyüyen ekosistemini vurgulayarak 350’den fazla projenin geliştirildiğini gördü. Kapsamlı token ekonomisi yapısı, yönetişim çerçevesi ve geliştirici hibe programlarının tümü yeniliği teşvik etmeye ve uzun vadeli ağ sürdürülebilirliğini sağlamaya katkıda bulunur. Aleo, finans, kimlik yönetimi ve ötesinde gerçek dünya uygulamalarını destekleyebilecek merkeziyetsiz, uyumlu, gizliliği koruyan çözümlerin sağlanmasında öncülük etmeyi amaçlamaktadır.
