Uniswap, Ethereum üzerinde çalışan merkeziyetsiz bir borsa protokolüdür. Kullanıcılar, likidite sağlayarak işlem ücretlerinden ve UNI coin’lerden kazanç elde ederler. Sipariş defteri yerine Otomatik Piyasa Yapıcı modeli kullanır. Likidite havuzları sayesinde kullanıcılar ERC-20 coin’lerini takas edebilirler. Uniswap, gelir elde etmeden tüm ücretleri likidite sağlayıcılarına dağıtır ve merkeziyetsiz yapısıyla merkeziyetsiz finans (DeFi) ekosisteminde ön plandadır.
Uniswap Nedir?
Uniswap, Ethereum Blockchain’i çalışan yenilikçi bir merkeziyetsiz borsa protokolüdür. Uniswap, DeFi protokollerinin en popülerlerinden biridir ve geleneksel borsaların sunduğu hizmetlerin neredeyse aynısını, merkeziyetsizlik ve sansür direnci gibi ek avantajlarla sunar.
Uniswap, kullanıcıların likidite sağlayarak işlem ücretlerinden ve yeni basılan UNI coin’lerden kazanç elde etmelerini teşvik eder. Protokol, sipariş defteri ve merkezi bir taraf gerektirmeyen Otomatik Likidite Protokolü (Automated Liquidity Protocol) olarak çalışır.
Uniswap Nasıl Çalışır?
Uniswap, geleneksel dijital borsaların mimarisini terk ederek sipariş defterini geçmişte bırakır. Bu, Daha Yaygın Merkeziyetsiz Borsa (DEX) modeli olan Otomatik Piyasa Yapıcı (Automated Market Maker – AMM) tasarımının bir varyantı olan Sabit Ürün Piyasa Yapıcı (Constant Product Market Maker) tasarımı sayesinde mümkündür.
Otomatik Piyasa Yapıcılar, trader’lar karşısında işlem yapabilecekleri likidite rezervlerini (havuzları) tutan akıllı sözleşmelerdir. Bu rezervler, teşvik edilen likidite sağlayıcılar tarafından finanse edilir. İki farklı coin’in eşit değerde yatırılmasını sağlayabilen herkes likidite sağlayıcısı olabilir. Likidite havuzlarındaki payları karşılığında trader’lar havuza bir ücret öder ve bu ücret likidite sağlayıcıları arasında havuzdaki paylarına göre dağıtılır.
Likidite sağlayıcıları, iki coin’in eşit değerde yatırılmasıyla yeni bir ticaret piyasası oluştururlar. Bu coin’Ler ETH ve herhangi bir ERC-20 coin’i olabilir ya da iki ERC-20 coin’i olabilir. Çoğunlukla bu havuzlar DAI gibi stablecoin’lerden oluşur ancak bu zorunlu değildir. Trader’ların işlem yapabilmesi için piyasalar oluşturarak ve likidite sağlayarak, Uniswap likidite sağlayıcıları “likidite token’leri” ile ödüllendirilir ve bu token’ler genellikle likidite havuzunun payını temsil eder.
Uniswap’in Likidite Havuzları Nasıl Çalışır?
Uniswap’in ETH/DAI likidite havuzunu örnek olarak ele alalım. Formülümüzde, havuzdaki ETH miktarı “x”, DAI miktarı ise “y” olacaktır. Uniswap, bu iki miktarı çarparak havuzdaki toplam likiditeyi hesaplar ve bu formülde “k” olarak gösterilir. Uniswap’in temel konsepti, “k” değerinin her zaman sabit kalması gerektiğidir, yani havuzdaki toplam likidite sabittir. Toplam likidite formülü şu şekildedir: x * y = k
Örneğin, Ayşe ETH/DAI likidite havuzunu kullanarak 1 adet ETH’yi bin 600 adet DAI ile satın almak istediğinde bu işlem DAI miktarını artırırken ETH miktarını azaltır. Bu, ETH’in fiyatının yükselmesine neden olur çünkü işlem sonrası havuzda daha az ETH vardır ve havuzdaki toplam likiditenin (k) sabit kalması gerekir. Bu mekanizma havuzdaki coin’lerin fiyatlandırmasını sağlar.
Uniswap’in Kurucuları Kimler?
Uniswap, 2018 yılında Hayden Adams tarafından piyasaya sürülmüştür. 2020 yılında Uniswap v2 lansmanı yapılmış ve Ethereum üzerindeki neredeyse her ERC-20 token arasında doğrudan değişim sağlanmıştır. Uniswap’in Eylül 2020’deki UNI coin lansmanı, 1 Eylül’den önce ağda bir işlem gerçekleştiren herhangi bir ETH cüzdan adresine 400 adet UNI coin AirDrop’u içermiştir. Ayrıca, bazı kullanıcılar Uniswap protokolüne sağladıkları likidite miktarına göre daha fazla coin almışlardır.
Uniswap’in Eşsiz Yanları Nelerdir?
Uniswap’in en benzersiz özelliklerinden biri projenin kendisinin hiçbir gelir elde etmemesidir. Uniswap, merkeziyetsiz bir protokol olduğu ve platformun tüm likiditesini kullanıcıları sağladığı için tüm ücretler doğrudan likidite sağlayıcılarına gider. Merkezi borsaların aksine bu ücretler merkezi otorite tarafından alınmaz.
Ağ likidite sağlayıcılarına ödenen mevcut işlem ücreti işlem başına yüzde 0,3’tür. Bu fonlar otomatik olarak likidite havuzuna gönderilir ve likidite sağlayıcıları bunları istedikleri zaman geri alabilirler. Bu ticaret ücretleri her likidite sağlayıcısının havuzdaki payına göre dağıtılır. Gelecekte ticaret ücretlerinin bir kısmının Uniswap gelişimine ayrılması mümkün olabilir. Uniswap ekibi halihazırda geliştirilmiş Uniswap v2 protokolünü dağıtmış ve Uniswap v3 üzerinde aktif olarak çalışmaktadır.
Uniswap’e Değer Katan Nedir?
Uniswap, 17 Eylül 2020’de yönetim coin’i olan UNI coin‘i tanıttı. Uniswap herhangi bir ICO veya token satışı yapmamıştır. Uniswap, UNI coin’i hem topluluk üyelerine (aktif trader’lar) hem de likidite sağlayıcılarına belirli bir dağıtım planına göre dağıtmıştır. Uniswap, lansmanını kutlamak için çok değerli bir AirDrop düzenlemiş ve Uniswap merkeziyetsiz borsa protokolünü daha önce kullanmış olan kullanıcılara 400 adet UNI coin (AirDrop sırasında yaklaşık bin 500 dolar) sunmuştur.
İleriye dönük olarak, kullanıcılar Uniswap’in likidite havuzlarına coin yatırarak da UNI coin kazanabilirler. Likidite havuzlarından ödül kazanmak için coin yatırma işlemi genellikle yield farming veya likidite madenciliği olarak bilinir.
UNI coin’i Uniswap protokolünün gelecekteki yönetiminde kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Toplam UNI coin arzının yüzde 1 veya daha fazlasına sahip olan UNI sahipleri, geliştirme önerileri sunabilirken, herhangi bir miktarda UNI sahibi olan herkes bu öneriler üzerinde oy kullanabilir. UNI sahipleri ayrıca hibe fonları, ortaklıklar, likidite madenciliği havuzları ve daha fazlasını finanse edebilir.
Uniswap Nasıl Alınır?
Uniswap almak oldukça basittir. İlk adım olarak, Ethereum tabanlı bir cüzdan edinmek gerekmektedir. Metamask, Trust Wallet veya Ledger gibi cüzdanlar UNI coin’leri depolamak için kullanılabilir. Cüzdanınızı oluşturduktan ve bir miktar ETH satın alıp Uniswap’in web sitesine giderek UNI coin satın alabilirsiniz. Cüzdanınızı Uniswap platformuna bağlayarak ETH karşılığında UNI coin’lerinizi kolayca alabilirsiniz.
Uniswap Geleceği ve Yorum
Uniswap’in geleceği parlak görünmektedir. DeFi alanındaki büyüme ve DeFi’nin benimsenmesi arttıkça Uniswap gibi protokoller daha fazla kullanıcı çekecektir. Uniswap’in sürekli geliştirme ve yenilik yapma taahhüdü, onu DeFi ekosisteminin ön saflarında tutacaktır. Uniswap v3’ün piyasaya sürülmesi, daha fazla işlevsellik ve kullanıcı dostu özellikler sunarak platformun büyümesini destekleyecektir.
Uniswap’in merkeziyetsiz yapısı ve kullanıcı odaklı yaklaşımı kripto para dünyasında devrim niteliğindedir. Merkezi borsaların aksine Uniswap’te likidite sağlayıcıları doğrudan ödüllendirilir ve platformun yönetimi doğrudan topluluk tarafından kontrol edilir. Bu, Uniswap’i DeFi’nin geleceğinde önemli bir oyuncu yapmaktadır.