Polkadot Parachain Nedir? 6 Başlıkta Parachain’ler

Bu rehberimizde, Polkadot ağında önemli bir yeri olan parachain nedir, parachain slot’ları nedir, parachain açık artırmaları nedir ve neden yapılır gibi bir çok konu ele alınmaktadır.

Parachain Nedir?

Parachain, Aktarım Zincirinin (Relay Chain) doğrulayıcıları tarafından küresel olarak tutarlı ve doğrulanabilir, uygulamaya özel bir veri yapısıdır. İsimlerini Aktarım Zincirine paralel uzanan paralel zincir kavramından alırlar. Bir parachain bir Blockchain şeklini alacaktır ancak bunların gerçek Blockchain olmaları için özel bir ihtiyaç yoktur.

Paralel yapıları nedeniyle, işlem işlemeyi paralel hale getirebilir ve Polkadot sisteminin ölçeklenebilirliğini sağlayabilirler. Tüm ağın güvenliğini paylaşırlar ve XCM formatı aracılığıyla diğer parachain’lerle iletişim kurabilirler.

Parachain’ler, harmanlayıcı olarak bilinen bir ağ bakımcısı (maintainer) tarafından korunur. Harmanlayıcı düğümün rolü, parachain’in tam bir düğümünü korumak, parachain hakkında gerekli tüm bilgileri tutmak, doğrulamak ve Polkadot’un paylaşılan durumu da dahil edilmek üzere Relay Chain doğrulayıcılarına geçmek üzere yeni blok adayları üretmektir. Bir harmanlayıcı düğümün teşvik edilmesi parachain’in bir uygulama detayıdır. Parachain uygulaması tarafından şart koşulmadıkça, Relay Chain üzerinde stake edilmeleri veya yerel token’a sahip olmaları gerekmez.

Polkadot Ana Bilgisayarı (PH), parachain’ler üzerinde gerçekleştirilen durum geçişlerinin bir Wasm yürütülebilir dosyası olarak belirtilmesini gerektirir. Bir parachain üzerinde meydana gelen yeni durum geçişlerinin kanıtları, Polkadot’un bir parachain üzerinde bir durum geçişi meydana geldiğini onaylamadan önce doğrulayıcılar tarafından Aktarım Zincirinde depolanan kayıtlı durum geçiş fonksiyonuna (STF) karşı doğrulanmalıdır. Parachain mantığıyla ilgili temel kısıtlama, Relay Chain doğrulayıcıları tarafından doğrulanabilir olması gerektiğidir. Doğrulama, en yaygın olarak, bir veya daha fazla parachain harmanlayıcısından doğrulayıcılara kontrol edilecek olan Doğrulama Kanıtı (PoV) bloku olarak bilinen bir durum geçişinin birleştirilmiş kanıtı biçimini alır.

Parachain’lerin Ekonomileri

Parachainler, kendi yerel token’larıyla kendi ekonomilerine sahip olabilir. Proof of Stake (PoS) gibi şemalar genellikle doğrulama ve sonuçlandırmayı ele alacak doğrulayıcı setini seçmek için kullanılır; parachain’lerin bunlardan herhangi birini yapması gerekmez. Bununla birlikte Polkadot, parachain’in ne uygulayabileceği konusunda aşırı titiz olmadığından, bir stake token’ı uygulamak parachain’in seçimi olabilir ancak genellikle gerekli değildir.

Düzenleyiciler, yerel bir parachain token’ının şişirilmesi yoluyla teşvik edilebilir. Yerel parachain token’ını şişirmeyi içermeyen harmanlayıcı düğümlerini teşvik etmenin başka yolları olabilir.

Yerel bir parachain token’ındaki işlem ücretleri, aynı zamanda parachain’ler için bir uygulama seçimi olabilir. Polkadot, parachain’lerin işlemlerin orijinal geçerliliğine nasıl karar vereceği konusunda katı ve hızlı kurallar koymaz. Örneğin, bir parachain uygulanabilir, böylece işlemlerin geçerli olması için toplayıcılara minimum bir ücret ödemesi gerekir. Aktarım Zinciri bu geçerliliği uygulayacaktır. Benzer şekilde, bir parachain bunu uygulamalarına dahil edemez ve Polkadot yine de geçerliliğini zorlar.

Parachain’lerin kendi token’larına sahip olmaları gerekmez. Eğer kendi token’larını çıkarırlarsa, token’larının ekonomik durumunu kontrol etmek ve uygulamak Polkadot’a değil, parachain’e kalır.

Parachain Hub’ları

Polkadot, parachain’ler arasında çapraz zincir (crosschain) özelliğini mümkün kılarken, bir parachain’den bir mesajın gönderilmesi ile hedef parachain’in mesajı alması arasında bir miktar gecikme olmasını gerektirir. İyimser senaryoda, bu mesajın gecikmesi en az iki blok olmalıdır; bir blok gönderilecek mesaj için ve bir blok alıcı parachain’in mesaj üzerinde hareket eden bir blok işlemesi ve üretmesi içindir. Bununla birlikte, bazı durumlarda çok sayıda mesaj işlenmek üzere sıradaysa veya mesajı ağlar arasında hızla iletebilen her iki parachain ağını çalıştıran hiçbir düğüm (node) yoksa, mesajların gecikmesinin daha yüksek olduğu görülebilir.

Çapraz zincir mesajlarının gönderilmesindeki gerekli gecikme nedeniyle, bazı parachain’ler tüm endüstri için merkez olmayı planlamaktadır. Örneğin, bir parachain projesi olan Acala, merkeziyetsiz finans (DeFi) uygulamaları için bir merkez olmayı planlamaktadır. Birçok DeFi uygulaması, bir uygulamanın işlevlerinin yeni uygulamalar oluşturmak için diğerleriyle sinerji oluşturulabileceği anlamına gelen birleştirilebilirlik olarak bilinen bir özellikten yararlanır. Bunun bir örneği, işlemin sonunda kredi geri ödendiği sürece, bazı zincir üstü (on-chain) mantığı yürütmek için borç alan flaş kredileri (flash loans) içerir.

Çapraz zincir gecikmesiyle ilgili bir sorun, tek bir Blockchain’e kıyasla parachain’ler arasında birleştirilebilirlik özelliğinin zayıfladığı anlamına gelir. Bu çıkarım, Polkadot,  ETH 2.0 ve diğerleri dahil olmak üzere tüm bölünmüş Blockchain tasarımlarında ortaktır. Bunun çözümü, tek blok oluşturulabilirliğin daha güçlü özelliğini koruyan parachain hub’larındadır.

Parachain Slot Edinimi

Polkadot, şu anda yaklaşık 100 olduğu tahmin edilen sınırlı sayıda parachain’i desteklemektedir. Slot sayısı sınırlı olduğundan, bunları tahsis etmenin birkaç yolu vardır:

• Yönetim tarafından verilen parachain’ler veya “Ortak Fayda” başka bir deyişle “Common Good” parachain’ler,
• Açık artırma ile verilen parachain’ler,
• Parathread’ler.

“Ortak Fayda” parachain’leri, Polkadot’un zincir üstü yönetişim sistemi tarafından tahsis edilir ve diğer ağlara veya zincirlere köprüler gibi ağ için “Ortak Fayda” olarak kabul edilir. Genellikle sistem düzeyinde zincirler veya kamu hizmet zincirleri olarak kabul edilirler. Bunlar tipik olarak ekonomik bir modele sahip değildir ve işlemlerin Aktarım Zincirinden kaldırılmasına yardımcı olarak daha verimli parachain işlemeye olanak tanır.

Açık artırma ile verilen parachain’ler izinsiz bir açık artırmada verilir. Parachain ekipleri, kendi DOT token’larıyla teklif verebilir veya kitle kredisi işlevini kullanarak topluluktan kaynak sağlayabilir.

Parathread’ler, parachain’lerle aynı API’ye sahiptir ancak her blok için bir “açık artırma ile kullandıkça öde” esasına göre yürütülmek üzere programlanmıştır.

Slot Sonlanması

Bir parachain bir açık artırma kazandığında, teklif ettiği token’lar kiralama süresi bitene kadar rezerve edilir. Ayrılan fonlar devredilemez ve stake için kullanılamaz. Kiralamanın sonunda, token’lar tekrar rezerve edilmez. Slot’ları genişletmek için yeni bir kiralama sağlamayan parachain’ler otomatik olarak parathread olur.

Ortak Fayda Parachain’leri

“Ortak Fayda” parachain’leri, ekosisteme bir bütün olarak fayda sağlayan işlevsellik için ayrılmış parachain slot’larıdır.

Ortak fayda zincirlerine parachain slot’larının bir alt kümesini tahsis ediler çünkü aksi takdirde tüm ağ bedavacılık sorunu nedeniyle yetersiz finanse edilecek olan değerli para zincirlerinin faydasını gerçekleştirebilir.

Parachain müzayede süreci aracılığıyla değil, zincir içi yönetişim sistemi tarafından tahsis edilirler. Genel olarak, bir ortak fayda parachain’in kiralama süresi dolmaz; sadece yönetim yoluyla kaldırılabilir.

Bazı Parachain Örnekleri

Şifreli Konsorsiyum Zincirleri: Bunlar, halka herhangi bir bilgi sızdırmayan ancak XCMP protokolünün doğası gereği yine de güvenle etkileşime girebilen özel zincirlerdir.

Yüksek Frekans Zincirleri: Belirli paylar alarak veya optimizasyonlar yaparak çok sayıda işlemi kısa sürede hesaplayabilen zincirlerdir.

Gizlilik Zincirleri: Bunlar, yeni bir kriptografi kullanarak halka herhangi bir bilgi sızdırmayan zincirlerdir.

Akıllı Sözleşme Zincirleri: Bunlar, akıllı sözleşmeler olarak bilinen kodun dağıtımı yoluyla üzerlerinde ek mantık uygulanabilen zincirlerdir.