Merkeziyetsiz Kripto Para Borsası Nedir? 5 Başlıkta DEX

2017’nin son çeyreğindeki dev boğa koşusu sırasında altcoin’ler üzerinden elde edilen çılgın yatırım getirileri ve 2020 DeFi patlaması sayesinde son yıllarda giderek daha fazla kullanıcı kripto para ticareti yapmaya başladı. Bunun bir sonucu olarak herkesin kripto para alım ve satım ihtiyaçlarına eksiksiz çözümlere olarak pazarlanan yenilikçi kripto para borsalarının geliştiğini gördük.

Merkezi kripto para borsaları yatırımcılar için birçok riski barındırıyor. Başta Bitcoin 99.249,00 $ ve Ethereum 3.984,01 $ olmak üzere milyarlarca dolar her yıl sofistike hack saldırısı ve dolandırıcılıklarda kaybediliyor. Bu da her geçen gün daha fazla regülatörün dikkatini çekiyor ve sorunlara neden oluyor. Merkeziyetsiz kripto para borsaları bunun gibi sorunları çözmek için popülerlik kazandı ve bu popülaritelerini artırıyorlar.

Merkeziyetsiz Kripto Para Borsası Nedir? DEX Nedir?

Merkeziyetsiz kripto para borsaları veya kısaca DEX’ler, kripto para alıcılarını veya satıcılarının fonları üzerindeki kontrolünü herhangi bir aracıya veya saklama kuruluşuna bırakmak zorunda kalmadan ticaret yapmasına olanak tanıyan özerk ve merkeziyetsiz uygulamalardır (dApps).

Bu tür bir altyapı, kullanıcıların kripto paralarını saklama görevi gören ve temelde kullanıcıların platformda işlem yapmaları için IOU’lar veren borsalara kıyasla merkezi kripto para borsalarından tamamen farklıdır. DEX’ler başlangıçta belirli bir borsada yapılan alım satım işlemlerini denetlemek ve onaylamak için herhangi bir otoriteye olan ihtiyacı ortadan kaldırmak için kavramsallaştırıldı. Akıllı sözleşmelerin yardımıyla DEX’ler otomatik sipariş defterlerini (veya otomatik piyasa yapıcılarını) ve alım satım işlemlerini yürütmektedir. Bu onları gerçek anlamda eşten eşe (bireyden bireye) yapmaktadır.

Bir Merkeziyetsiz Kripto Para Borsası Nasıl Çalışır?

Bir merkeziyetsiz kripto para borsasının nasıl çalıştığını açıklamadan önce DEX türlerine daha yakından bakmak gerekiyor.

Zincir Üstü Sipariş Defterleri

Zincir üstünde sipariş defterlerini kullanan bir DEX’te, tüm siparişlerin kaydını tutmak için atanan ağ node’ları (düğümler) bulunur. Ayrıca her işlemi onaylamak için madencilerin çalışmasını da gerektirir. Zincir üstünde sipariş defterlerini kullanan iyi bilinen platformlardan en popülerleri Bitshares ve StellarTerm’dir.

Zincir Dışı Sipariş Defterleri

Zincir üstündeki sipariş defterlerinin aksine, zincir dışı sipariş defterlerindeki işlem kayıtları merkezi bir varlıkta barındırılır. Bu sipariş defterlerini yönetmeye yardımcı olmak için “aktarıcılardan” faydalanılır. Bu bağlamda, zincir dışı sipariş defteri DEX’leri, diğer DEX türlerinin aksine, yalnızca yarı-merkeziyetsizdir. Zincir dışı sipariş defterlerini kullanan DEX’lere örnek olarak Binance DEX, 0x ve EtherDelta verilebilir.

Otomatik Piyasa Yapıcılar (AMM)

Otomatik piyasa yapıcıları, 2020’de popülerlik kazanarak DeFi patlamasının çoğunu yönetti ve Uniswap, SushiSwap ve Kyber Network gibi popüler DEX platformları tarafından kullanılmaktadır. AMM’lerin sipariş defterlerine ihtiyacı yoktur. Bunun yerine, belirli parametrelere göre işlemleri otomatik olarak gerçekleştiren likidite havuzları oluşturmak için akıllı sözleşmeler kullanırlar.

DEX’lerin Avantajları

DEX’ler, dijital varlık sahiplerine sundukları gelişmiş gizlilik, daha güçlü güvenlik ve daha fazla kullanıcı kontrolüyle öne çıkmaktadırlar.

Güvenlik

Merkezi kripto para borsalarının doğasında bulunan en büyük risk bilgisayar korsanlarının (hacker) hedefi olabilmeleridir. Coincheck, Bitfinex ve Mt. Gox gibi kripto para borsaları uğradıkları saldırının ardından insanların güvenlerini sarstılar. Öyle ki tek başına Coincheck’ten 530 milyon dolar değerinde kripto para çalındı ve birçok kullanıcı mağdur oldu.

Merkezi kripto para borsalarının kripto para saklama yönü, hacker’lar ve kötü niyetli kişiler için olağan hedefler olarak öne çıkmalarını sağlıyor. Kullanıcılarının fonlarını platformda tutarak likiditelerini koruyorlar, bu da onları büyük çaplı hırsızlığa açık hale getiriyor. Ayrıca, zaman zaman özel anahtarların kaybedilmesiyle bu özel anahtarla ilişkili cüzdanlarda saklanan fonların kaybedilmesi durumu da büyük sorunlara neden olabilmektedir. Bunun en dikkate değer örneği QuadrigaCX’tir.

Gizlilik

Tüm merkezi kripto para borsaları, Müşterinizi Tanıyın (KYC) gereksinimlerine uymak için kayıt şartı sunmaktadır. Bu kayıt şartı ve KYC, kripto para sahiplerinin kişisel verilerini kripto para borsalarıyla paylaşmaya zorlamaktadır. Çoğu DEX’te bu söz konusu değildir.

Herhangi bir merkezi otorite tarafından korunmadıkları için, şu anda KYC protokollerini kullanmaya gerek yoktur. Bu, DEX’lerde işlem yaparken kulanıcıların gizliliklerini koruyabildikleri anlamına gelmektedir. Bununla birlikte, 2020’nin sonlarında ABD’li regülatörlerin ve Finansal Eylem Görev Gücü’nün (FATF) 2021’de kripto para cüzdanlarında KYC’yi zorunlu hale getirmenin üzerinde çalıştıkları söylentileri de söz konusu.

Kontrol

Kişinin fonları üzerinde kontrolü DEX’lerde serbestçe kullanılabilir. Kullanıcılar fonlarının tam kontrolüne sahiptirler ve diledikleri gibi fonlarını yönlendirebilirler. DEX’lerde borsaların varlıklarını dondurması veya para çekme işlemlerini engellemesi gibi endişeler nadiren yaşanır. Tüm merkeziyetsiz borsaların tek tip olmadığı ve uygulamada durumlarının yarı merkeziyetsizlikten tam merkeziyetliğe doğru değiştiği unutulmamalıdır.

DEX’lerin Dezavantajları

DEX’ler her ne kadar devrimci olurlarsa olsunlar, merkeziyetsiz borsaların kendi paylarına düşen birtakım dezavantajları bulunmaktadır. Hangi borsanın kullanılacağına karar vermeden önce bu dezavantajları ölçüp biçmek son derece önemlidir.

İşlem Hızı

DEX’lerde siparişlerin işlenmesi yavaş olabilir. Bunun nedeni, alım satım emirlerin önce ağda yayınlanması ve işlenmeden önce madenciler tarafından onaylanması gerektiğidir. Bu nedenle, DEX’lerdeki alım satımların, takas edilen kripto para birimlerinin değerlerindeki değişiklikler nedeniyle işlemin gerçekleşmediği “fiyat düşüşünden” muzdarip olma olasılığı daha yüksektir. Bu senaryoda, kullanıcılar beklemede olan işlemlerinin daha hızlı gerçekleşmesi için daha yüksek gas ücretleri ödemek zorunda kalabilirler.

Likidite Sorunları

Merkezi kripto para borsalarında muzzam sermaye akışı bulunmaktadır. DEX’lerin genellikle bu konuda sorunları bulunmaktadır. Ayrıca, genellikle ticareti kolaylaştırmak için hareket edebilecekleri herhangi bir fona erişimleri bulunmaz. Neyse ki, merkeziyetsiz finans (DeFi) ekosistemi, DEX’lerin kullanabileceği likidite havuzları aracılığıyla buna bir çözüm buldu.

Özetle DEX’ler…

DEX’ler, güvenlik, kullanım rahatlığı ve gizliliği sağlarken, ticaret faaliyetlerinizden elde ettiğiniz getirileri en üst düzeye çıkarmak için bir strateji geliştirmek gerekmektedir. Bununla birlikte, DEX’lerin, merkezi borsaların uğraştığı tüm sorunları çözecek sihirli değnek olmadığını anlamak son derece önemlidir.

DEX’lerin, yatırımcıların ileriyi planlarken her zaman akıllarında tutmaları gereken kendi sorunları vardır. Bununla birlikte, DeFi sürekli olarak gelişmektedir, bu nedenle DEX’lerin mevcut dezavantajlarının zamanla yok olduğunu görebiliriz.